Tinig at Hinaing (unedited)

Basag na ang tinig, paos na ang boses.

Ngarag na ang diwa, malat na ang isip.

Lahat na halos ay sumisigaw at dumadaing, hinihiyaw ang kani-kanilang hinaing.

Ngunit kahit tila wala namang nakikinig may mga hindi pa rin pagal sa paglustay ng saloobin.

Ano ba ang iyong tinig? May tinig ka pa ba? Ano ba ang nais mong ipahatid sa magigiting na makapangyarihan at may kapangyarihan?

Pagod ka na ba dahil sadyang wala ng saysay ang anumang tinig na ipinahahatid? At mas pinili mong manahimik dahil walang sinuman ang makikinig at babatid ng iyong pamanhik?

Ipukol mo sa kanila ang bato ng iyong himutok! 'Di man masapul nabulalas naman ang kinikimkim na puspos ng galit at hinaing. 
Isang araw...ang pinagsama-samang tinig ay sasambulat sa kanilang harapan parang himagsikang 'di mapipigilan ninuman.

Ngunit ako ay may nalalabi pang huling tinig at hinaing maari ding ituring na bantang walang huhuntahan, walang mararating. Pakinggan mo ang munting tinig na sa isip ko'y naghahari! Pakinggan mo ang sigaw ng damdaming nagpupuyos at bulong ng diwang naghihimagsik!  

Sa mapagkunwaring mararangal… 
“Ipapatak ko ang dugo ng mga kawatan sa lupang tigang sa katapatan, ipipinta ang mundo gamit ang dugong nagmula sa may dalisay na kaisipan.”

 

Sa kapos sa katapatan…
“Ididilig ang luha ng mga nagdarahop sa halamang nalanta ng kasinungalingan, titigibin ng luhang mula sa mandarambong ang mga uhaw sa kasaganahan.”

Sa liyo sa kapangyarihan…
“Iaalay ang buhay ng mapagsamantala sa lupang 'di maapuhap ang katinuan, bubusugin ng yamang mula sa mga tiwali ang mga gutom sa kaunlaran.”

Sa suwail ng bayan…
“Ipamamahaging gaya ng sa ulan ang lahat ng salaping kinulimbat at ibubuhos ang biyaya sa mga ninakawan ng pananaw at pag-asa.”

 

Sa halimaw na anyong-tao…
“Papagotin ang ugat ng mga ganid at sakim na sa dugo’y nananalantay, hahayaang lurayin ng demonyo ang mga halimaw na humahalay sa mga walang malay.”

Sa naglulubid ng buhangin…
“Sisilaban ang mga huwad na banal na nagkukubli sa mabubuting salita, lulunurin sa kanilang mga laway ang bumibiktima sa mga mahihina.”

Para sa nangangarap ng mabuting daigdig...

"Iguguhit ang mundo na puspos ng pag-ibig at kapayapaan, ipipiit ang mga mapaniil na ikinukubli ang tunay na kalayaan."

Para sa ninakawan ng buhay at dugo...

"Bigyang hininga ang mga sanggol na tinanggalan ng karapatan at ang mga kawal na pinaslang dahil sa huwad na ipinaglalaban".

Para sa nasawi ng naninikil na mundo...

"Bigyang pagkakataon ang mga inosenteng kinitil ng walang kadahilanan at ang mga nagpatiwakal ng dahil sa labis na kagutuman."

Para sa huwad at ikinubling kasaysayan...
"Baguhin ang kasaysayan ayon sa mga nasawi ng digmaan at igupo ang mga itinanghal na "bayaning" tuwirang binulag ang katotohanan."

Para sa iyo na may alam ngunit walang pakialam..

Sana'y marinig mo na parang sa kulog ang ingay ng kumakalam na sikmura ng mga palaboy at pangaraping kitilin ng kidlat ang mga mapagsamantalang higit pa sa baboy.

Vox populi, vox Dei.

Ang tinig ng taumbayan'y sumasalamin sa tinig ng Kalangitan.

Ngunit ano ba ang tinig ng taumbayan?

Ito rin ba ang tunay na tinig ng Panginoon? 
Bakit taliwas sa tinig ng Panginoon ang mga nangyayari sa'ting bayan? 
O iba ang kanilang Pinapanginoon?

Negosyong Patok!

Paano ba ang yumaman? Ang magkamal? 

'Yong tipong hindi mo puproblemahin anumang utility bills o credit card statement na dumating dahil marami kang pambayad?

Paano ba ang umangat kaagad sa buhay? Ano ba ang negosyong papatok sa Pilipinas kung ang mismong mga Pilipino ay mahirap (daw)?

Oo mahirap ang 'Pinas pero hindi ibig sabihin nun na walang papatok na negosyo dito sa atin, hindi ibig sabihin nun na walang ilalabas na pera ang pangkaraniwang Pinoy pagdating sa mga bagay na gusto nila,  hindi ibig sabihin nun na 'pag nagtayo ka ng negosyo ay agad ka nang malulugi. May mga kakatwang negosyo pa rin na may malaki ang tsansang kumita kahit na mas nakahihigit ang Pinoy na mahihirap.

Dapat ba nating pagtakhan na sa kabila ng kahirapan ng buhay ay marami pa ring Pilipino ang 'di nagdadalawang isip na gumasta sa walang kapararakang bagay?  Sa kagustuhang magkaroon ng pera sa iglap na paraan tila patok sa mga Pinoy ang anumang 'negosyong' may kinalaman sa pagsusugal o kaya naman ay libangan umano pero unti-unti'y nagiging bisyong mahirap ng talikuran.

Laking Maynila ako kaya mulat ako sa mga kakaibang sugal negosyo (kung matatawag man itong negosyo) na nagkalat sa Kamaynilaan. Mulat ako sa kaliwa't kanang Pinoy na napakahilig sa pagsusugal at paglilibang; dekada otsenta nang sumikat ng husto ang sugal na pusoy, 41, 44, cara y cruz, lucky 9, toss coin, binggo sa kalye at iba pa. Hanggang ngayon ay hindi pa rin nawawala ang bisyong ito ng Pinoy kesehodang sakto lang ang panggastos sa bahay at pamilya makakagawa pa rin sila ng paraan upang mapunan ang hilig na paglilibang. Naglevel-up pa nga ang ibang mga sugal na ikinukubli sa katwirang libangan umano dahil naging moderno na ang ilan sa mga ito; ang Binggo ay nasa malaking mall na, may pagbabago na sa kinagisnan kong pusoy at nadagdagan o napalitan ito ng ibang card game na tong-its at poker at nilalaro na rin ito nang on-line. Bagamat marami ng sugal ang hindi na karaniwang nilalaro sa kalsada hindi naman nagpapigil ang ating mga kababayan sa paghanap ng mga alternatibo dahil nariyan ang lotto, sakla, karera, sabong at iba pang libangang pinoy idagdag mo pa diyan ang pagkalulong pagkahilig ng kabataan sa computer at video games.

Subukan mong magtayo ng PCSO Lotto outlet sa kahit saang sulok ng Kamaynilaan o karatig probinsya siguradong papatok ito lalo't tuwing aabot ang jackpot sa sandaang milyong piso, uubos ka ng halos kalahating oras sa pila sa dami ng mga taong nais tumaya at nangangarap na maging instant milyonaryo. Nakakalungkot lang malaman na marami sa mga tumataya ng lotto ay halos hikahos din sa buhay at lakas-loob na itataya ang sampu o dalawampung pisong nasa bulsa kahit na alam nilang napakaliit ang tsansa ng pagkapanalo (1:5,000,000 sa 6/42, 1:8,000,000 sa 6/45, 1:13,000,000 sa 6/49, 1:28,000,000 sa 6/55 - sa sobrang hirap tamaan ng sugal na ito ay mas malaki pa ang tsansang tamaan ng kidlat ang isang tao kaysa tamaan ang lotto). At huwag nang sabihing kaya tumataya ng lotto dahil nais makatulong sa mga nangangailangan pampalubag-loob na lang 'yan sa naglahong sampu-sampung piso na dapat sana'y naipambili ng bigas. Kung totoong nais makatulong maibibigay ba ng ganoong kasimple lang ang sampu o dalawampung pisong barya sa batang kalye o sa taong-grasa? Kaya kung balak mong magtayo ng kumikitang negosyo mag-inquire ka na sa PCSO ngayon na! Wala pa kasi akong nabalitaang naluging lotto outlet ng PCSO.

Mariing tinutuligsa ng mga mapagmahal sa mga hayop ang ilegal na sabong ng mga aso pero tila hindi naman sila makaporma at 'di makuhang magprotesta sa legal na sabong ng mga manok. Marami ang hindi makakayanan ang magpatayo ng isang cockpit arena dahil sa milyones na kakailanganin mo dito pero siguro kung isasalegal ang tupada sa mga baranggay walang magsasabing malulugi ito. Gentleman's game kung ito'y bansagan dahil sa sensyasan lang ay naisasara ang transaksyon ng (halos) walang onsehan. Mayaman o mahirap ay nagtitipon sa sugalan lugar na ito dahil sa sining ng pakikidigma ng dalawang manok at tulad ng sinabi ko may mahihirap din na tumataya dito, nakukuha pang isugal ang iilang daang pisong pinaghirapan ng ilang araw sa trabaho. Kung nakapasok ka na sa isang tupadahan hindi ka na magugulat sa dami ng mga taong pumupusta sa meron o wala, sa texas o talisain, mga taong may kakaibang gigil na nararamdaman sa tuwing tatama, sasalpok at babaon ang tari ng tinayaan nilang manok sa kalaban. Ngunit ilang pamilya na ba ang nasira sa pagkahumaling sa pagsasabong? Pero kung ikaw naman ang operator nito ayos lang baka magkaroon ka pa nga ng pangalawang pamilya. Haha.

Halos limang araw sa isang linggo at tuwing Holiday ay may karera ng kabayo. Tila mga estudyanteng nagre-review sa finals exam ang mga kareristang abalang-abala na nagbabasa ng dividendazo sa mga araw na may karera. Akala ko dati ay kakaunti ang parokyano ng karerang ito pero nagkamali ako dahil napakarami palang mga Pinoy ang napakahilig sa libangang ito kaya naman palaging paldo ang mga taong nag-ooperate ng sugal na ito mapa-offtrack betting man 'yan o ilegal na bookies. Iyong pansinin ang mga establisimyentong may offtrack na may live TV Coverage ng horse racing doon mo makikita na marami-rami ngang pinoy ang nahuhumaling dito. Kahit parang kinakain na ng announcer ang kanyang mga salita sa pagbigkas sa kung sinong kabayo ang nangunguna sa karera naiintindihan pa rin ito ng mga karerista; skills na yata itong matatawag. Kung sa sabong nga ay 50/50 na ang chance mong manalo hirap ka pang mag-uwi ng pera lalo na dito sa karera na higit sa anim ang kabayong pangkaraniwang nag-uunahan sa takbuhan. Ngunit muli, kung ikaw naman ang operator ng offtrack o ilegal na bookies sa lugar niyo tiyak at sigurado ang panalo mo.

Siglo na yata ang itinatagal ng sugal na Jueteng halos kasing-tanda na nga yata ito ng ating kulturang kinagisnan pero hindi pa rin ito kumukupas sa pagkatanyag at parang household name na ito sa mga Pinoy betters sa araw-araw. Mula noon hanggang sa kasalukuyan ay tinatangkilik pa rin ito ng mga Pilipino - numbers game na may dalawang kombinasyon ang kailangan at sa halagang limang pisong iyong taya, ang tama mo ay aabot sa ilan daang piso. Maliit na halaga kung titingnan pero kung pagsasamahin ang naipong mga taya tiyak aabot ito sa milyon-milyong piso! Ilang personalidad na ba ang yumaman dahil dito? Protektor, operator, opisyales ng pulisya, kawani ng pamahalaan at iba pang may kinalaman sa pagpapatakbo nito. Ilang dekada na ring nakabinbin ang proposal o panukala na gawing legal ang number game na ito pero sa komplikadong kadahilanan maraming humahadlang sa suhestiyon na ito. Isang dahilan marahil ay dahil sa mawawala ang palagatasang pagkukuhanan ng limpak na salapi ng mga magigiting na maimpluwensiya sa batas, mga pulitikong may payola kada buwan, mga opisyales ng pamahalaan, mga pulisya at militar at mga personalidad na may kinalaman sa pagpapatakbo nito. Obvious naman na hindi ito pinapayagan ng batas pero ganunpaman hindi rin ito matibag-tibag kahit sino pa ang manungkulan kaya't kung malakas ang loob mo o magaling kang 'makisama' sa mga nakaposisyon tiyak na lalago ang kayamanan mo dito. Siyanga pala ang theoretical odds of winning sa larong ito ay 1:1369.

Karaniwang nakikita natin ang sakla sa lamay ng isang namatay, isang malapad na mesa na may nakalatag na barahang tagalog (spanish cards), pisong taya'y may tamang disi-otso kung mahuhulaan mo ang lalabas na dalawang barahang ikakamada ng balasador at kung medyo malaki ang iyong taya sigurado malaki rin ang iyong magiging panalo kung saka-sakali. Eh paano kung matalo?  Walang legal na saklaan, may patay man o wala ay hindi ito pinapayagan ng batas pero dahil sa makataong kadahilanan na ipangdadagdag ng namatayan sa gagastusin sa pagpapalibing at punerarya ang naipong mga tong ay binibigyan ito ng konsiderasyon.  Sa tuwing may nakikita akong saklaan nakakamangha na laging puno ito ng mananaya halos magkadikit na ang kani-kanilang mga mukha sa dami ng gustong maging instant libonaryo kaya nga kahit walang patay o nailibing na ang patay hindi pa rin itinitigil ang saklaan. Kung sa sabong ay may 1:1 tsansa kang manalo, sa karera ay karaniwang 1:7 ang ratio ng panalo:talo, sa sakla naman ay higit na mas mahirap na 1:19 ang tsansang manalo. At siyempre 'pag hindi madaling tamaan higit na malaki ang iyong 'return of investment'. Bihirang-bihira ang pagkakataon na natatalo ang nagpapasugal ng sakla sa hirap nitong tamaan pero hindi ito alintana ng manunugal at handa pa rin nilang itaya kahit ang kanilang kahuli-hulihang piso sa bulsa mapunan lang ang pagkahilig dito. Kung maisasalegal ang sugal na sakla dito sa Pinas marami ang mag-uunahan na makakuha ng prangkisa dahil sa siguradong walang kalugihan na negosyong ito.

Ang Pilipino ay mahilig sa patingi-tinging produkto; tinging sigarilyo, tinging load, tinging bigas, tinging mga pagkain, tinging mga panimplang suka't toyo na bibilhin sa tingi-tinging tindahan o sari-sari store. Maliit na puhunan para sa inuumpisahang maliit na pangarap. Kung hindi mo kayang bumili ng maramihan laging nariyan sa tabi-tabi lang ang maaasahang retail store. Ngayon, hindi lang mga paninda ang itinitingi dahil kapansin-pansin ang pagsulpot na parang damo ang negosyong pisonet. Uso ngayon ito, maraming kabataan at may batang pag-iisip ang game na maghulog ng kanilang mga barya para lang makalaro, makapag-browse, makapag-internet at makapag-facebook. Sa halagang limang piso ay mayroon kang labinglimang minutong pagkakataong makapasok sa mundo ng www o labinglimang minutong panadaliang kasiyahan sa napiling online games, parehong sistema rin ang gamit na tingi-tinging piso sa nagkalat na ring console games (PS2, PS3, X-box 360). Sa mga nabanggit na 'negosyo' o mga libangang Pinoy sa itaas itong pinakahuli ang mas katanggap-tanggap sa nakararami ngunit talaga nga bang libangan lang ang mga ito o isa ng nakakaadik na bisyo? Nakakalungkot ding malaman na karamihan sa mga kabataang naghuhulog ng piso-pisong barya sa pisonet ay gipit din sa pera ang mga magulang na sa pagnanais na malibang ay 'di alintana ang nagagasta na kung susuriin ay malaki-laking halaga din kung iipunin dahil ang totoo hindi naman limang piso lang ang hinuhulog nila sa pisonet bawat araw madalas umaabot sa beinte pesos na kaunti na lang ay halaga na ng isang kilong NFA rice.

Hindi ko naman literal na nirirekomenda na magnegosyo ng mga nabanggit na sugal-legal man ito o hindi, dahil sa aking palagay ang mga ito'y hindi na nga nakakatulong sa pamilyang pinoy umaayuda pa sa maling kakatwang nakagisnan at nakalakihan ng karaniwang pinoy. Kung matamang susuriin at sa mga patunay na ang mga pilipino'y likas na sugarol maari nating i-conclude na hindi matalino ang paggasta ng pinoy sa pinaghirapang pera; mapanghangad sa mabilisang yaman/kita, sariling kasiyahan ang prayoridad at walang kadala-dala kahit na sobrang hirap manalo o ilang ulit ng natatalo sa tinayaang sugal.

At kung hindi mo maatim o masikmura na magtayo ng mga kasingtulad na 'negosyo' kahit alam mong siguradong papatok ito sa mga tao, mabuting mag-ipon ka na lang muna dahil mayroon pa rin namang ibang negosyo na siguradong kikita at uunlad ka hindi Networking o drugs ang tinutukoy ko kundi Jollibee, tara franchise tayo.

Usapan

Ang susunod na inyong mababasa ay isang kathang-isip lang ngunit base sa aktuwal na pag-uusap at talakayan ng mga ayaw magpadaig sa isa't-isang mga karakter; na ang paksa ay may kinalaman sa kasalukuyang estado ng ating kapaligiran. May kahabaan ang akdang ito, kung wala kang panahong basahin ito agad mas mabuting i-print na lang muna at saka niyo na lang basahin sa iyong libreng oras kung ayaw mo naman 'wag nang sayangin ang papel at iyong oras, bumalik ka na lang sa pagpi-facebook mo. Huwag ka na ring magreklamong nakakatamad basahin dahil wala ka namang ibinayad nang ginawa ng may akda ito at walang sinuman ang pumilit sa'yo na basahin ang ito. Patnubay ng may malawak na pag-iisip ay kailangan dahil hindi ito para sa may sensitibong pananaw sa buhay. Sadyang hindi na itinago ang kani-kanilang tunay na pangalan at katauhan upang mas madaling maunawaan. Magandang basahin habang nakikinig sa saliw ng awiting "Kumusta na?" ng grupong Yano.

Pag-unlad: Uy, Pilipinas! Kumusta ka na?! Ang tagal na kitang hindi nababalitaan, buhay ka pa pala! Pasensya ka na kung medyo pasigaw ako magsalita napakalayo mo kasi sa'kin! Hindi ko na matandaan kung kailan ang taon na eksakto mo ko huling binisita, naalala ko pa noong minsang nagtungo ka sa akin hindi ka man lang tumuloy at pumasok, patingin-tingin ka lang. Katatapos lang yata noon ng digmaan pero simula nun hindi na kita nasilayan! Ano ba ang nangyari sa'yo at mukha kang madungis! Ang payat-payat mo pa, kumakain ka pa ba? Maganda na ang pangangatawan mo dati pinabayaan mo pa, siguro adik ka? Ang dami-dami mo pang sugat ba't di mo gamutin 'yan? Wala ka bang mga anak na nag-aalaga sa'yo? Ang daming gamot na pwedeng ipahid diyan na paunang lunas pero hindi ka man lang yata nagtangka. May balak ka pa bang bisitahin ako o kontento ka na diyan sa kinasasadlakan mo? Welcome ka naman dito kahit anong oras at anong araw mo gustuhin. 

Pero alam mo kahit ganyan ka medyo may paghanga pa rin ako sa'yo kasi may 'pride' o yabang ka pa rin, ayaw na ayaw mong napipintasan ka kahit iyon naman ang katotohanan mas pinupuntirya mo ang nagbunyag ng pangit na isyu kaysa resolbahin at solusyunan ang mismong problema. Sarili mo lang iniisip mo gusto mo pa hihingi ng apology eh wala ka namang ginagawang aksyon para maging maayos ang lahat. Huwag kang magagalit ha? May masangsang na amoy ka na! Ba't di ka magbanlaw, maghilamos o maligo ng tuluyan? Umaalingasaw ka na sa baho o baka naman 'yang kabahuan mo ay ilalahok mo na naman sa mga walang kakwenta-kwentang  mga record sa Guiness? 

Kunsabagay masisisi ba kita eh kaligayahan mo 'yun; gusto mong sumikat sa kahit anong paraan negatibo man o positibo, gusto mo ikaw ang may tala ng pinakamaraming naghahalikan sa kalye, pinakamaraming pinapasusong sanggol, pinakamahabang nilulutong barbeque at kung ano-ano pang kababawan pero pagdating sa pag-asenso lagapak ka naman dinaig mo pa ang Hiroshima Bombing noong pinuntirya si Japan sa kasagsagan ng 2nd world war. 'Nga pala nasa loob si Japan ngayon ng aking tahanan may binubutingting na robot katatapos lang kasi niya mag-modify ng bagong niyang sportscar, galing niya 'no? Wala yata sa bokabularyo niya ang magpahinga dahil sa tuwing makikita ko siya may bago at kakaibang inobasyon at imbensyon siyang pinagkakaabalahan.

Ikaw ano bang pinagkakaabalahan mo? 

Siguro busy ka na naman sa paghahanda sa mga inimbento mong mga okasyon? Ilang daang festival nga ang ipinagdiriwang mo sa loob ng isang taon? Kailangan ba talagang lahat iyon ay ipagdiwang? Ano pa bang festival ang wala kayo? Kasi magmula sa tsinelas, bulaklak, kalamay hanggang sa kalabaw ginagawan nyo ng okasyon. Akala ko ba mahirap ka, e ba't naghahanap ka ng pagkakagastusan? Hindi ba kayabangan lang 'yan? Pasensya ka na kung masakit ako magbiro obserbasyon ko lang naman 'yun kung gusto mong magdiwang ng kung ano-ano ikaw nang bahala wala namang pumipigil sa'yo.

Bakit nga pala hanggang sa pintuan ka lang noon? Para kang may sinisilip, hindi ko alam kung ano ang pinagmamasdan mo o anong balak mo ngayon sa buhay. Mas nalilibang ka pa yatang magpapetiks-petiks at uriratin ang mga kapitbahay mo kaysa tulungan ang sarili mo. Ang tanda-tanda mo na hingi ka pa ng hingi ng tulong sa malalayong kapitbahay mo pero in fairness, nakikita ko namang may kasipagan ka. Ngunit  hanggang ngayon sinisisi mo pa rin sina Espanya, Hapon at Amerika sa nangyari sa buhay mo noong 'hinostage' ka nila hindi ka na nakamoved-on, ang tagal na panahon na nun! Pero panay naman ang hingi mo ng tulong sa kanila sa tuwing magigipit ka lalong-lalo na kay Amerika.

Alam mo bukas-palad naman kitang tatanggapin at papapasukin sa tahanan ko isang katok lang naman sa pintuan ang kailangan mo pero hindi mo pa magawa siguro niyayakap at ginawa mo ng BFF 'yang kahirapan. Hindi ka pa ba nagsasawa sa kanya? Isang siglo mo na yata siyang kaututang-dila hanggang ngayon ayaw mo pa siyang iwan, wala kang mapapala diyan. Marahil ikaw ang ayaw tantanan niyan kasi halos ikaw na lang yata ang nakikisama diyan eh, sina India, Indonesia, Thailand, Malaysia, Myanmar, Vietnam at iba pang kapitbahay mo nagsusumikap na iwan na 'yan. Sa katunayan, baka isang araw kakatok na silang sabay-sabay sa pintuan ko tulad ni Singapore na sinasabihan mong masungit.

Mabanggit ko lang alam mo dati sobrang idolo ka ni Korea pero ngayon ikaw na ang humahanga sa kanya lahat na yata ng galing sa kanila eh halos sambahin mo na; tinatagalog mo ang kanilang mga drama, ginagaya mo ang kanilang porma't pananamit, bilib ka rin sa mga kasangkapan nila at kahit nga mga kanta nilang hindi mo naiintindihan kung minumura ka na eh hangang-hanga ka pa rin. Siyanga pala nandoon din siya sa loob may sariling kuwarto baka nanonood ng high-tech na SmartTV na Samsung o kaya nililinis ang kanyang magagarang kotse gaya ng Starex.

Mayroon na namang hindi magandang balita akong naririnig tungkol sa'yo kunsabagay wala namang bago dun; binu-bully ka raw ulit ni Tsina at pilit niyang inaagaw sa'yo ang kapirasong lupang may likas na yaman. Sandali, matanong ko lang 'Di ba sandamakmak naman ang likas-yaman mo? Ano bang ginawa mo dun? Pantay-pantay bang napakinabangan ng mga anak mo iyon? O mga anak mo lang na mga astig ang nagkamkam ng likas-yaman ito? O, Hindi ka na makaimik diyan, hayaan mo na 'wag mo nang sagutin alam ko na kung bakit.

Huwag kang magagalit o magtatampo sa akin, sa mga sinasabi ko para sa'yo lahat 'yan huwag ka sanang magbalat-sibuyas kung totoo naman. Pilitin mong magbago at iwan ang masasamang impluwensiyang nakapaligid sa'yo, madasalin at relihiyoso ka naman kailangan mo na lang ay isapuso at isabuhay ang pinagdarasal mo. Kung sa tingin mo matutulungan ka ng ibang mga kapitbahay mo o nang mga kunwang nagmamagandang loob sa'yo nagkakamali ka, marami diyan ang nanamantala lang. Ikaw mismo at ng mga anak mo ang dapat na magtulungan at magsikap bago pa mahuli ang lahat. Teka, hindi pa ba huli ang lahat?

Yabang: Sus, ito namang si pag-unlad akala mo kung sinong magsalita e halos wala naman tayong pinagkaiba! Hindi ba 'pag may pag-unlad may kayabangan?!? Ako ay nagsisilbing inspirasyon sa katulad ni Pilipinas na wala namang ipinagmamalaki, ako na nga lang kayamanan niya e tatanggalin mo pa? Saka kung hindi siya magyayabang baka lalo siyang apihin at gawing sunod-sunoran na lang ng mga kapitbahay niyang mayayaman. Wala namang masama kung may malulupit na records si Pilipinas sa Guiness, simbolo 'yun ng pagkakaisa at pakikipagkapwa at iparating sa mundo na may nag-eexist na Pilipinas sa mundo at taas-noong may tala ng may pinakamaraming nagpapasusong mga ina sa isang okasyon! Anong masama dun, sabihin mo nga? May kasabihan nga na ang yaman nananakaw, ang yabang hindi! Hangga't may mga palalo at mapagmalaki hindi niyo ko kayang talikuran lagi akong nandiyan sa tabi niyo, magpapayo. 

'Yung "I'm proud to be Filipino!" ako nag-coin nun at lagi ko 'yung ipinapayo at ipinapasigaw sa mga Pilipinong may mabababaw na kaligayahan kung may pagkakataon. Tulad nang; sa tuwing may laban si Pacquiao, sa achievement nina Arnel at Alan Pineda, Lea Salonga, Direk Brillante Mendoza, Monique Lhuillier o kaya naman kung may papasok na may dugong pilipino sa patimpalak na American Idol gaya nina Jasmine Trias at ang World Idol ngayon na si Jessica Sanchez. Kahit walang kinalaman ang lahing Pilipino, kahit kakapiranggot lang ang dugong pinoy na dumadaloy, kahit singing contest lang o dance contest lang iyon ipagpipilitan ko pa ring ipasigaw ang katagang: "I'm proud to be Filipino!" o "We're very proud of you!"  Hindi ba ang tagalog nito ay: "Mayabang akong Pilipino!", "Sobrang ipinagmamayabang ko kayo"? Bakit, masama ba 'yun?!? Lahat naman ay may yabang sa katawan 'yun nga lang si Pilipinas ay hanggang yabang lang. 

Saka alam mo ba na ang yabang sa katawan ay nakapagbibigay ng kumpiyansa at bilib sa sarili? Maging ang mga mayayamang kapitbahay nga ni Pilipinas o kahit ang mga kanluranin ay hanga sa yabang ni Pilipinas, paano ba namang hindi eh nabansagan silang mahirap pero mas mahal at mas modelo pa ang gadget at kasangkapan ng kanyang mga anak kaysa kung sinong pinakamayaman. Subukan mong itanong kung may naipon para makalapit man lang sa inaasam na pag-angat at pag-unlad sa buhay siguradong wala. Ayos lang iyon at least napunan ng kayabangan ang kakulangan sa buhay, kaya nga naghahanap-buhay  'di ba para sumaya? Saka 'yun lang naman ang bisyo ni Pilipinas ang mag-invest ng walang kwentang bagay, saka pala magsugal, saka mag-inom at magsigarilyo kahit kapos sa panggastos saka...sige na nga marami pero hindi naman iyon lang ang sukatan upang umasenso at umunlad. Pasasaan ba't ang pagyaman ay makakamit din, 'yon nga lang walang tiyak na panahon.

Kaya hindi umuunlad 'yang si Pilipinas dahil halos lahat na anak niyang mga naglilingkod o nanunungkulan diyan ay kakilala at kaibigan kong nakikinig sa aking mga payo at ako ang kanilang ginawang ehemplo. Kay yayabang na ipapangako ang tunay na pagbabago at tapat na serbisyo pero daang-taon na ang nakaraan halos ganun pa rin ang kalagayan ng kanilang Ina. Sobrang mayayabang! Ang nakapagtataka hindi naaalis sa pwesto ang damuhong mga anak niya; umuulit at napapalitan lang ng kanyang kauri o kawangis. Tapos nagtatanong kung bakit walang asenso at hindi makarating sa pintuan ni Pag-unlad.

Tama rin si Pag-unlad na nagsisipag at nagsisikap si Pilipinas sa buhay pero sa tingin ko kung ilan ang dami ng masisipag na kanyang anak 'yun din ang dami ng mga tamad na walang kabalak-balak magsikap at magsipag baka nga mas marami pa. Kaya hindi tama na isipin at i-conclude na ako lamang ang dapat sisihin sa paglagapak ni Pilipinas isama rin natin si Katamaran, bakit ako lang?

Oo, na sa mahabang panahon ay hanggang yabang lang ang kayang gawin at pangatawanan ni Pilipinas at hindi natin alam kung hanggang kailan ito mananatili pero hindi pa rin ako nawawalan ng pag-asa. Naniniwala pa rin ako na darating ang panahon na hindi lang pagyabang ang taglay ni Pilipinas kundi kasa-kasama ko na ring aagapay at sasamahan sa paglakad si pag-unlad patungo sa kanyang tahanan.

Katamaran: 'Wag na 'wag niyo kong isasama sa usapan niyo at hindi niyo ko mapipilit na magpaliwanag sa inyo dahil wala akong panahon at tinatamad ako!

Pag-asa: Napakagandang malaman na hindi ako pwedeng basta-basta iiwan at iwawaksi ni Pilipinas dahil tanging ako lang ang kanyang natitirang sandigan sa panahong siya'y wala ng mapuntahan, sa panahong wala na siyang mabalingan ng hinaing, sa panahong siya'y nag-iisa na lang. Mayroon kasi silang gintong kasabihan na: Hangga't may buhay may pag-asa! Pero sa tingin ko masyado ng naabuso 'yang kataga na 'yan katulad ng pag-abuso ng marami kay Kalayaan. Ano bang kalayaan mayroon si Pilipinas? Kalayaan sa pag-aklas na hindi naman pinakikinggan? Kalayaan sa paglustay ng yaman ni Pilipinas? Kalayaan sa pagkitil sa mga tuwirang tumutuligsa sa nakapwesto? Sa kabiguang nangyayari sa mga dukhang anak ni Pilipinas ako ang nagbibigay buhay at panibagong lakas sa kanila.

Subalit marami ng mga anak ni Pilipinas ang kinamatayan ang inaasam na pag-unlad ngunit wala namang nangyari. Literal na in-apply ng kanyang mga anak ang pagdepende sa akin! Ngunit hindi lang ako ang dapat na maging sandigan sa pag-unlad, dapat ay nilalahukan ito ng hindi lang pagsisikap kundi ng pagmamahal at pagrespeto sa kapwa niya kapatid kasama na ang lahat ng kapintasang nakakabit dito. Walang ibang magmamahal at magmamalasakit sa sarili niya kundi ang kapwa niya mismo. Kung sila-sila ay nagbabatuhan ng putik, nag-oonsehan, nagnanakawan at tuwirang sumusuway sa utos ng kanilang ina tiyak na walang patutunguhan ang lahat ng kapag-asahang tinatago at kinikimkim. Ang pag-asa ay mananatiling pag-asa! Ang pag-asang 'hope' ay magiging pag-asang 'depends'; pag asa sa awa ng ibang mauunlad na kapitbahay o kahit nasa malayo pa, pag asa sa mga kunwaring bukas-loob na tumutulong pero may itinatagong personal na adyenda, pag asa ng mahihirap na mga anak sa inaabot na kalinga/tulong/donasyon ng kanyang ina.

Hindi ko naman sinasabi na oras nang dapat ako'y iwanan at abandonahin gusto ko lang ipabatid na sa realidad na nangyayari ang mga patuloy na pinaasa ay ginagawang tanga at katawa-tawa. Hindi lang sa pag-asa tayo dapat humuhugot ng lakas  at 'wag nating iasa sa nanunungkulan ang ating kinabukasan dahil sila ang higit na nangangailangan ng tulong sa taglay nilang pagkagahaman sa kapangyarihan at kayamanan. Kung totoong mahal nila ang kanilang Ina at kanilang kapatid hindi sana habangbuhay na nakatanghod sa akin ang mga pobreng kapatid din nila.

Pilipinas: Halos wala na kong sasabihin dahil binanggit niyo na ang lahat ng aking saloobin. Magaganda ang inyong ipinupunto at wala akong tutol dito. Totoong may kayabangan ang aking mga anak marami sa kanila ang inuuna ang kayabangan kaysa ang pagkilos o mas inuuna ang yabang na kaluhuan kaysa maghangad at magplano ng matinong kinabukasan. Marami sa kanila ang hindi natututo sa mga paulit-ulit na suliraning dumadating bagkus lumalala pa nga ito sa paglipas ng mga taon. Panay ang sisihan, walang pagkakaisa, walang disiplina, walang pokus at walang sapat na plano para sa hinaharap. Kung ano man ang kahihinatnan ko sa susunod na dekada ay wala rin sigurong pinagkaiba sa kasalukuyan kong estado ngayon. 

Said na ang yaman ko pero hindi pa rin sila tumitigil sa paglustay, wala na ang dati kong kariktan pero hindi pa rin sila naglulubay, ano pa bang kawalanghiyaan ang hindi pa nagagawa sa akin? Tulad ng inaasahan ko kay Pag-asa; umaasa pa rin ako na magising na ang aking mga anak at mabatid na tumatanda na ang mundo at baka ako'y tuluyan ng mapag-iwanan sana hindi dumating ang sandaling lahat ng aking kapitbahay ay nakatingin sa akin at pinagtatawanan ang aking kalunos-lunos na kalagayan. Lumilipas ang panahon, nasasayang ang pagkakataon, sa halip na maranasan ko at ng aking mga anak ang pag-usad at pag-unlad ako ngayo'y nakasadsad.

 

Malungkot at miserable ang aking buhay singlungkot at singmiserable ng bidang karakter sa paborito ng aking mga anak na teleserye na 'di nila pinalalampas panoorin araw man o gabi. Pero mabuti pa nga ang bida dito palaging may magandang ending na naghihintay, ako kaya kailan magkakaroon ng maliwanag at magandang kasaysayan?