Heneral Luna At Ang Bagong Henerasyon Ng Kabataan

Bihirang-bihira lang tayo makaranas ng matitinong pelikula, 'yung pelikulang maaari mong tawaging sining at maaari mong ipagmalaki saan mang film festival mo ito ilahok.

At kung sakaling mayroong ganitong klase ng palabas sa sinehan, nakalulungkot na madalang naman ang suportang ibinibigay ng mga pilipino sa ganitong klase ng pelikula. Kadalasan pa nga ang mga ganitong matitinong pelikulang ginawa ng mga producer, writer at director na may tunay na pagmamahal sa sining ay mas naa-appreciate pa ng mga kritiko sa ibang bansa. At 'pag nabigyan na ng karangalan sa International Film Festival, isa-isa nang maglalabasan ang magki-claim na proud (daw) silang maging Filipino -- isang kaplastikan, isa na namang pagpapanggap.

'Pag walang saysay ang isang pelikula mananawagan ang iba na (kunwari) 'wag manood sa ganitong uri ng basura pero kung mayroon namang matinong pelikula kulang naman ang marami sa ipinapakitang suporta. Tila wala tayong consistency at pinipili lang natin ang gusto nating purihin para tayo'y papurihan.

Bawat pelikula ng Star Cinema (OA na komedya man ito o tungkol sa walang pagkasawang tema ng pangangalunya, pabebe love story man ito o gasgas na kuwento ng katatakutan na hindi naman nakakatakot) ay tumatabo ng mahigit ng isandaang milyong piso sa takilya. 'Wag na lang nating sabihing walang sining sa likod ng mga nalikhang pelikulang ito, 'wag na lang nating sabihing basura ang pagkakagawa ng mga pelikulang ito, 'wag na lang nating sabihing hindi pinag-isipan ang mga istorya nito. Nakakalungkot lang kasi na marami na nga tayong ganoong uri ng pelikula hindi pa ito natutumbasan ng maayos-ayos namang palabas; kahit isa man lang matino sa bawat sampung pelikula ay sapat na siguro para sa ngalan ng totoong sining at para sa kapakanan ng pilipinong tinatanga, ginugutom at inuuuhaw sa ganitong uri ng programa at palabas.

Ang mga tao sa likod ng mga pelikula nina Vice Ganda, Kim Chiu, Daniel Padilla at iba pa ay hindi mo pwedeng sabihing walang utak at hindi nag-iisip, dahil ang katotohanan ay matataas ang kanilang edukasyon at pinag-aralan na may kinalaman at kaugnayan sa film making at creative writing -- nagkataon lang kasi na ang pelikulang kanilang ginagawa ang karaniwang gusto ng nakararaming masa. Kumbaga kung ano ang hinihiling 'yun ang ibinibigay. At kung gagawa nga naman sila ng matinong pelikula may manonod ba? Kikita ba ito ng mahigit sa isandaang milyong piso? Sisikat ba ng husto ang mga bidang artista dito? Mamahalin ba sa sila ng masa?

Nakakadismaya lang na silang may kakayahan at may kapangyarihan na mga nasa industriya ng pelikula ay nagpapalamon sa kinagisnang sistema. Ang tanong: kailangan ba na palaging pera ang motibasyon sa paggawa ng programa at pelikula?

Sa kabila nang naghihingalong industriya ng pelikula at sining dito sa atin tila nakakamanghang malaman na mayroon pa ring (mga) producer na pursigidong mamuhunan at sumugal para sa isang matino, matalino, makasaysayan at pinag-isipan nang hustong pelikulang tulad ng 'Heneral Luna'.

Ang tanong sa 'Luna': Bayan o Sarili?

Walang pag-aalinlangang Bayan ang sagot pero kaya ba nating pangatawanan ito gaya ng ginawang sakripisyo ng katulad ni Heneral Antonio Luna? Baka hanggang salita lang tayo, baka matapang lang tayo sa social media, baka magtaksil ka rin sa bayan gaya ng pagtataksil ng maraming pilipino noong panahon ng una at ikalawang giyera.

Sa nakikita nating ugali, asal at gawi ng bagong henerasyon ng kabataan ngayon tila iba ang nakikita at namamasid nating kanilang ipinaglalaban; handa silang makipagmurahan, makipaglaitan at magbanta para sa kanilang dinidiyos na mga idolo o para sa higanteng istasyon ng telebisyong nakikinabang sa kanila.

Si Heneral Luna ay ipinaglaban ang kalayaan ng kanyang Inang-Bayan samantalang ang bagong henerasyon ng kabataan ay ipinaglalaban ang kanilang mga idolong nagpapakilig sa kanilang kalamnan.

Saan ba nagkulang si Heneral Luna at ating mga bayani?

Nagkamali ba Si Dr. Jose Rizal nang sabihin niyang ang kabataan ang pag-asa ng bayan?

Sa kalayaang tinatamasa ng ating bayan hindi naman natin kailangan ng karagdagang bayani, ang kailangan lang natin ay disiplina sa ating mga sarili.

Sining o pera?

Sa komersiyalismong sumasakop sa industriya ng musika, telebisyon at pelikula tila hindi na kailangan pang sagutin ang tanong na 'yan. Kung talagang may pagpapahalaga at wagas ang pagmamahal ng mga producer ng pelikulang pilipino, telebisyon at musika sa sining -- mas marami pa sana tayong napapanood at naririnig na may saysay na kanta, programa at pelikula. Pero hindi e, dahil mas matimbang na nga ang pera sa halos lahat ng bagay dito sa mundo tila (halos) wala nang pakialam ang lahat sa halaga ng sining. Bukod sa komersiyalismo idagdag pa natin ang mentalidad ng kolonyalismo, saan na kaya patungo ang industriyang ito? Oo ang mga industriyang ito'y kailangan ng pera para patuloy na manatili pero kung kanilang gugustuhin maaari namang makalikha ng sining na hindi kailangang malugi.

Gusto kong mangarap na ang pelikulang 'Heneral Luna' ay ang magiging ehemplo at susi sa panunumbalik ng matitino at de-kalidad na pelikula sa bansa. Gustong-gusto ko.

Humigit-kumulang isandaang milyong piso ang budget nito para mapaganda at magmukhang makakatotohanan ang bawat eksena ng naturang pelikula -- malaking halagang mawawala at malulugi kung sakaling hindi ito tumabo at pumatok sa takilya. Sa unang mga araw nang pagpapalabas ng 'Heneral Luna' sa sinehan nag-abiso ang pamunuhan nito na ipu-pull out na ang pelikula dahil sa mababang benta ng tiket at upang magbigay daan sa mas malalaki, mas siguradong hit na pelikula ng Hollywood -- ito ay sa kabila ng limampung porsiyentong diskuwento sa tiket para sa mga estudyante.

'Pag sinabing estudyante sila ay ang mga kabataang pag-asa umano ng bayan. Sila ang balang-araw ay papanday sa ekonomiya ng bansa at magiging lider ng masalimuot na mundo ng pulitika. Hindi deserve ng 'Heneral Luna' na kalahati lang ang ibayad natin sa pelikulang ito dahil sa makatotohanan, husay, pulido at world class na pagkakagawa nito pero dahil nais ng mga producer ng pelikula na mas maunawaan at mas makilala nang malaliman ng mga kabataan ang karakter na si Antonio Luna at iba pang may kinalaman sa istorya ng kanyang buhay -- nagbigay sila ng malaking diskuwento.

Hindi ba't nakakagago lang kung iisipin na ang lahat ay willing na magbayad ng halos dalawandaang piso para sa mga pelikulang tulad ng 'Praybeyt Benjamin', 'Sisterakas', 'Girl, Boy, Bakla Tomboy', 'Enteng Kabisote', 'Pagpag' at iba pa pero sa makasaysayan at makabuluhang pelikulang 'Heneral Luna' ay tila hindi pa ito masuportahan, ito ay sa kabila ng discounted na ticket price nito.

Dahil sa maganda at positibong feedback, 'ingay' at panawagan ng maraming netizen na panoorin ang obrang 'Luna' napuwersa ang mga theater management na huwag munang i-pull out ang naturang pelikula at sa ikalawang linggo ay medyo nakabawi ang mga producer nito; tumaas ang ticket sales ng pelikula, dumami ang nanood at naging interesado kung ano ang mayroon sa 'Heneral Luna'. Salamat at naabot na ng pelikula ang isandaang milyong pisong kita. At isa pang magandang balita, ang pelikulang 'Heneral Luna' ang kinatawan ng bansa para sa Oscar's sa susunod na taon.

Kamakailan nag-trend sa Twitter ang isang post tungkol sa pelikulang Heneral Luna; may isa raw kabataang manonood ang narinig niyang nagtanong na kung bakit daw sa buong durasyon ng palabas ay nakaupo lang si Apolinario Mabini (Epi Quizon). Nakakatawang nakakainis lang na ang mga kabataang ito ay mas kabisado pa ang mga kanta ni Beyoce at Justin Bieber, alam ang dahilan ng paglisan ni Zayn Malik sa grupong One Direction at kilala ang bawat miyembro ng hinahangaang K-pop group pero mga mangmang at wala namang alam sa maliit na detalye sa isang bahagi ng kasaysayan.

Hindi man mabago ang iyong pananaw sa panonood ng pelikulang 'Heneral Luna', hindi man direktang maiba ang ibang aspekto ng iyong buhay -- makaka-relate ka naman sa maraming eksena ng obra-maestrang ito at mari-realize mong ang mga pilipino'y tila hindi nagbago. Na ang mga pilipino'y sadyang kulang sa pagkakaisa. Na may mga pilipinong may pagka-traidor sa kanya mismong bansa. Na may mga pilipinong pinahahalagan ang sariling interes kaysa sa interes ng kanyang nakararaming kababayan.

Habang may mga taong gustong lumaya marami naman ang gustong magpasakop sa banyaga.

Habang may mga polisiya na dapat ipatupad para sa layuning pagkakaisa, may mga ayaw namang magpasakop sa umiiral na batas.

Habang may mga bayaning handang ibuwis ang buhay para sa bayan, may mga pilipino namang pipigil at kikitil sa kadakilaan ng hangaring ito.

Ang karakter sa pelikulang 'Heneral Luna' ay nasawi at nabigo at ang kanyang istorya'y nauwi sa malungkot at masaklap na trahedya. At gaya ng pelikulang 'Heneral Luna' tila kabiguan at trahedya rin ang kinasasadlakan ng bansang kanyang ipinaglaban. Ito ay sa kabila ng mahigit isandaang taong kasarinlan at kalayaang ating tinatamasa.

At patuloy tayong malulugmok sa kabiguan at trahedyang ito hangga't pinipili at inuuna natin ang ating sariling interes kaysa ang kapakanan ng bayan.

Ang Sining ni Mideo

Ang larawang ito ay ang sining na likha ni Mideo Cruz. Matindi ang impact sa maraming Pilipino ang ­ginawang ito ni Mideo. Kabi-kabila ang naging reaksyon ng magkabilang panig; ang mga aktibong katoliko na lubos ang pagkondena sa nasabing “sining” at ang mga kapwa niya artists na ipinaglalaban naman ang katha ni Mideo at kanilang sinasabi na ito’y isang “work of art”. Ano ba talaga ang kahulugan ng Sining?

Ayon sa Wikipedia ang depinisyon ng Sining o Art ay:
Art is the product or process of deliberately arranging items (often with symbolic significance) in a way that influences and affects one or more of the senses, emotions, and intellect. It encompasses a diverse range of human activities, creations, and modes of expression, including music, literature, film, photography, sculpture, and paintings. The meaning of art is explored in a branch of philosophy known as aesthetics, and even disciplines such as history and psychology analyze its relationship with humans and generations.

Kung pagbabasehan at pagbabatayan natin ang “sining” na gawa ni Mideo at sa kagyat na reaksyon ng mga tao; totoong ito ay nakaapekto sa emosyon at damdamin ng karamihan, mayroon di-umanong “simbolikong” nais ipahayag ang “sining” na ito at may paghamon sa katalinuhan at kaalaman ng isang ordinaryong tao. At sa aspektong ito ay nagtagumpay si Mideo.


Ngunit hanggang saan ba ang sining?
May hangganan ba naman ito?
Paano ba mababatid kung ito’y sining o isa lamang kahalayan?
Sa isang bansa na ang Relihiyong Katolisismo ay tinatayang walumpung porsiyento; malaki nga talaga ang hamon sa kamalayan at kaisipan ng mga tao ang ginawang “sining” na ito ni Mideo. Maaaring marami ang hindi nakauunawa sa kanyang mga gawa, maaaring marami ang hindi nakaiintindi ng kanyang sining dahil ang sining ay isang malalim na salita, mahabang diskusyunan kung ang isang bagay ba ay sining o hindi, para itong isang usaping pangrelihiyon na hindi natatapos ang paliwanagan. Halimbawa, maaring ang tingin ng marami sa pelikulang may temang paghuhubad at pagniniig ay kahalayan subalit sa iba naman na may higit na malalim ang pang-unawa ito ay isang sining.

Sa aking pananaw, ang Pilipinas ay hindi pa handa sa ganitong klase ng sining ‘di tulad sa maraming bansa sa Europa. Ang mga Pilipino ay napakasensitibo pagdating sa relihiyon tila ‘di matitinag ang kanilang paniniwala at pananampalataya ng kung anuman kaya’t kung nakanti mo ang paniniwalang ito tiyak na nakahanap ka ng kaaway. Kadalasan, sa sobrang paniniwalang ito ay ginagamit itong dahilan ng iba para makapangloko ng kapwa. Naalala nyo pa ba si Judiel Nieva at ang “Misteryo sa Agoo” noong dekada otsenta? Ilang libong katao ang agad na napaniwala ni Judiel na may aparisyon ang Birheng Maria sa kanya? Ilang libong katao ang nakumbinsi niya na ang lahat ng kanyang sinasabi ay totoo? Sa kalaunan, ang simbahang katoliko mismo ang nagsabi na ang misteryo sa Agoo ay isang malaking kalokohan at ang perang nalikom ng kalokohang ito ay ginamit lamang sa sariling interes. Nasaan na si Judiel ngayon? May nagtangka bang siya'y ihabla gayong siya pala'y nakapangloko ng libo-libong katao? Heto na siya: Angel dela Vega.

Kahit ang sanga ng puno na nagkataong may hugis ng mukha ni Jesus Christ, mga bangkay na ‘di pa naagnas o may likidong lumalabas sa isang banal na imahe ay pinaniniwalaan ng marami na isang milagro! Kahit paulit-ulit na sinasabi ng simbahan na ‘wag basta-basta maniwala dito. Ibig sabihin ganoon katatag ang paniniwala ng mga tao at lubhang mahirap itong buwagin. Kaya’t hindi kataka-taka na ang likhang ito ni Mideo ay lilikha rin ng kontrobersiya.

Ang “Kulo” Exhibit at ang “Politeismo” ni Mideo ay ginanap sa Cultural Center of the Philippines. Dito rin ipinapakita ang iba’t-ibang talento na may kaugnayan sa iba’t-ibang uri ng sining subalit sino-sino ba ang mga nagpupunta dito? Malilibang ka ba sa sayaw na ballet? Naa-appreciate mo ba ang nais ipahiwatig ng paintings? At kaya mo bang ipagpalit ang pera mo sa sining na ito? Nakapanood ka na ba ng “tunay na konsyerto”? Mas marami ang sasagot ng “hindi”. Kung ang musika ng Guns N Roses, Limp Bizkit o Chicosci ay sining sa iba ingay lang ang dulot nito sa iba, kung naa-apreciate ng kabataan ang hip-hop music basura naman ang tingin dito ng konserbatibong hindi na kabataan at ang babasahing Playboy, Maxim, o FHM ay kahalayan lang daw kung mga relihiyoso ang 'yong tatanungin. Samakatuwid, iba-iba ang pananaw ng tao sa sining. Sabi nga, hindi mo maiintindihan ang isang sining kung hindi ka ganap na artist. Paano ako? May mga ginawa akong hindi lubos na nauunawaan ng nagbabasa ng artikulo ko, ibig ba sabihin nito ay artist na ako? Hindi. Isa lang din akong ordinaryong tao na malikot ang imahinasyon pero isa lang ang sigurado ko: Hindi lahat ay kaya nating pagbigyan.

Ang CCP ay pag-aari ng pamahalaan at nasa ilalim ito ng Opisina ng Malakanyang. At kung pag-aari ito ng gobyerno ang taumbayan ay bahagi nito dahil sa ating buwis. Kung maraming tao na ang tumututol at tumutuligsa sa nasabing exhibit, ano ba talaga ang dapat na aksyon ng pamunuan nito?

Nahinto at tuluyang naisara na ang exhibit; ito’y dahil sa tindi ng impluwensya ng Media, pressure ng tao at ng Malakanyang mismo. Kung ito ba’y idinaos sa Museong pag-aari ng pribadong tao, makaya kayang ipasara ito dahil lamang sa pressure? Magiging kontrobersyal ba ito?

Si Mideo kabilang na ang organizers ng nasabing “Kulo” exhibit ay nahaharap ngayon sa mga demanda; ito ang naging resulta ng kontrobersyal na “sining” na ito. Sa kabilang banda, may mga suporta naman sa kanila at kinikwestyon sa pamahalaan ang kanilang freedom of expression, isa na namang mahabang diskusyunan kung may limitasyon ba o wala ang freedom of expression na ‘yan.

Nasa husgado na ang kasagutan sa tanong na: kung sining ba o pawang kahalayan at pambabastos lang ang gawa ni Mideo Cruz. At sana’y mapatawad na rin ng simbahan si Mideo sa kanyang ginawa dahil tila 'di niya batid ang kanyang ginawa gaya ng pagpapatawad noon ni Hesukristo sa mga taong nagmalupit sa kanya. Hindi ba’t ang tunay na itinuturo ng Kristyanismo ay pagpapakumbaba at pagpapatawad? Kung naipukol man niya ay bato marapat lang na ibalik sa kanya ay tinapay.

Ang pananampalataya ng mga Katoliko kay Bro ay may kaakibat na labis na pagmamahal kahit sabihin na nating patuloy pa rin sa pagkakasala (sino bang hindi?) at sinuman ang lumapastangan sa kanyang mahal sa buhay ay siguradong papalagan at makakaani ng komento at kaaway, hindi man tuwiran o lantaran ang naturang aksyon ni Mideo ay hindi ito lubos na mauunawaan ng sagrado-katoliko dahil marami rito ang hindi "artist" na tulad ni Mdeo.

Ang sining ay sining malalim ang kahulugan at mahirap ipaliwanag ito ng isang ordinaryong taong tulad ko bagama’t kung naisaalang-alang lang sana ang salitang “respeto” hindi sana hahantong sa ganito.
Tulad din ng sining; ang KATIWALIAN ay hindi ko rin maintindihan at kung maituturing din itong SINING sigurado ako tambak ang ating NATIONAL ARTIST.:-)