Street Foods. More Fun in the Philippines

Mahilig ka ba sa street foods?

Kung oo ang sagot mo pareho tayo. Tila may kakaibang sarap na taglay ang mga pagkaing ito at maraming pilipino ang ito'y gustong-gusto. Pero nagbago na nga ang panahon at pati ang kalidad at kalinisan ng mabebentang street foods na ito ay masyadong kinomersyal at inabuso. Noong aking kabataan ay paborito ko ang mga nilalakong pagkaing kalye na karioka, lumpiang hubad at pitchie-pitchie. Ngunit sa panahon ngayon mas minabuti kong bumili na lang ng mga nakasanayan kong pagkain  sa supermarket o palengke at mismong kami na lang ang magluluto nito sa bahay. Bakit? Kapansin-pansin na kasi ang hindi magagandang balita at expose tungkol sa paborito nating mga streetfoods pero minsan hindi ko rin mapigilan na bumili at lumantak nito. Hindi masama ang magtipid o tumangkilik sa ganitong pagkain ngunit kung kalusugan na ang nakasalalay dapat tayong maghinay-hinay.

Bukod sa street children na nagkalat sa Maynila, (may konek?) nagkalat at bahagi na rin ng kulturang Pilipino ang pagkahilig sa street foods o pagkaing kalye. Kahit saang kanto ka ng Kamaynilaan o karatig nitong probinsya ay laganap ang masasarap na street foods. Patok na patok 'to sa'ting mga Pinoy dahil bukod sa mura na masarap pa at kung medyo maswerte ka may bonus pang sakit na makukuha. Kung bakit naman kasi marami tayong kababayang Pinoy na nanamantala para lang madagdagan ang kinikitang kaunting barya, mabuti sana kung pera-pera lang pero kaligtasan na ng mamimili ang pinag-uusapan dito hindi lang basta pera. Madalas, kahit na gusto mong bumili ng mga street food magdadalawang-isip ka dahil sa negatibong mga bagay na nababalitaan natin ukol dito. Nakakalungkot lang na marami ang walang pakialam sa kalusugan ng iba kumita lang ng mas malaki. Mga taong walang pakundangan sa kapakanan ng kalinisan at kalusugan.

Ngayong kasagsagan ng summer, masarap kumain ng halo-halo dahil sa matatamis at masasarap nitong mga sangkap na prutas, gatas, ice cream at siyempre yelo. Bagay na bagay itong pantanggal init laban sa naglalarong temperarturang 32 degrees hanggang 35 degrees na temperatura pero ang bad news: kamakailan lang naibalita sa paborito kong 24 oras na dapat daw tayong maging observant sa mga yelong ginagamit sa halo-halong ito dahil marami sa na-test ang nagpositibo sa e-coli bacteria. Bacteria na nagdudulot ng pagsusuka, matinding pananakit ng tiyan, dehydration at diarhea. Bacteria na mananahan sa iyong large intestine at magpo-produce ng matinding toxin na magiging sanhi ng iyong pagkakasakit. Ang bacteria ring ito ang naging sanhi ng pagkamatay ni Ciara Marie Abalos noong 2005, anak ng noo'y congressman na si Benhur Abalos. SLN.

Kung medyo maliit lang ang budget mo o hindi mo trip ang halo-halo, nasa tabi-tabi lang ang ever reliable na palamig; kabilang dito ang sago't gulaman, milon, buko o pineapple juice. Sa murang presyong limang piso solve na ang uhaw mo, ang hindi lang kagandahan dito: ang asukal na gamit ng mababait (read: mapagsamantala) na tindera ay Magic Sugar (sodium cyclamate) na mahigpit na ipinagbabawal ng FDA dahil sa nakalalasong kemikal na taglay nito. Ang mga epekto nito ay pagkahilo, pagsusuka at pananakit ng tiyan. Nagko-contribute din ito sa pagkakaroon ng bladder cancer, etc. Tsk tsk.

Dahil nga mainit ang panahon, marami rin ang naglalaway na suki ng nagkalat na dirty ice cream na nilalako ng nakariton o ng naka-pedicab. Murang-mura sa halagang lima o sampung piso may instant sorbetes ka na. Pero napanood ko sa Imbestigador noong isang linggo na ang isang pagawaan nito ay ubod ng dumi ganundin ang mga materyales, panangkap at ang mismong 'chef' nito ay dugyot. Nasa maruming lapag ang mga yelo, may pusang umaaligid sa pagawaan, nakahubad ang worker, nanggigitata ang workplace. At nang suriin ang sorbetes sa isang laboratoryo ay nagpositibo ito sa maraming uri ng bacteria. Yikes! Ilang pagawaan pa kaya ang may ganito kadugyot na produkto?

Masarap at sobrang dinudumog din ang fishballs, squidballs, pritong bituka, chicken skin at iba pa na mayaman sa cholesterol lalo't may tamis-anghang na sawsawan, wala yatang Pinoy na hindi nakatikim ng ganitong pagkaing kalye. Pero tila aasim ang panglasa mo rito 'pag nalaman mong ang mantikang ginagamit dito ay maka-ilang beses nang ginamit at ininit. Kumbaga sa kotse ay second hand na at nagamit na sa ibang pagkain at dahil may kamurahan iyon ang binibili nila. Saan din kaya galing ang mga produktong ito? Dumaan ba ito sa malinis na proseso? At isa pa, nakakaseguro ka ba sa sawsawang ginagamit dito? 'Di bale mura lang naman eh, pwede na rin. Huwag na tayong masyadong magselan. Malay mo sa murang halaga magkaroon ka ng pananakit ng ulo at sikmura. Bonus.

Nakapila naman sa mga ihawan ang mga tulad ng betamax (dugo), IUD (bituka), adidas (paa ng manok), helmet (ulo ng manok) at iba pang isasalang sa nagbabagang uling. Mga spareparts ng mga hayop na halos patapon na pero nagawan pa ng paraang maging pagkain nating mga pinoy. Maabilidad kasi tayo. Pero nakikita mo ba ang mga grills ng ihawang ito kung hindi pa sumasalang sa apoy? Nakatiwangwang sa gilid-gilid at tila nakikipiyesta ang mga langaw sa dami ng mga nakadikit na mga naiwang laman. Eew.

May kakaibang sarap at karisma din ang makukulay na kwek-kwek (tokneneng) sa mga simpleng pinoy. Nilagang itlog na binalot ng makulay na harina, sawsawan ay sukang maanghang, kanin na lang ang kulang at ayos na ang iyong tanghalian o hapunan. Nang minsang mapadaan ako sa may Grace Park sa Caloocan na may kariton ng kwek-kwek, nanggigitata ang ginagamit na lalagyan ng harina ganundin ang mamang naghahalo nito. Gaano kaya kasariwa at kalinis ang itlog ng kwek-kwek? Paano ba natin malalaman kung bulok o hindi ang itlog nito? Nagtatanong lang, pasintabi sa may paborito nito.

Kung ayaw mo ng kwek-kwek available din palagi ang stone aged na barbeque sa bawat kanto. Bata man o matanda ay paborito ito. Mabango habang idinadarang sa nagbabagang uling ng aleng laging maraming customer. Ilang linggo lang ang nakalipas nang ibalita rin ni Mr. Mike Enriquez ang libong kilong botchang nasakote sa palengke. Mga botsang nagkalat sa mga palengke ng Balintawak, Divisoria, Sampaloc, Blumentritt atbp. Hindi rin natin kayang malaman kung nakahalo na ang mga botsang karne sa paborito nating barbeque. Tsambahan lang naman 'yan e, malas lang natin kung sa'tin tsumamba.

Ilan lang ang mga iyan sa mga paborito nating street foods, dapat na maging maingat din tayo sa iba pang mga pagkain/inumin na ibinebenta sa kalsada tulad ng pekeng mineral water (na sa tatlong sinuri ay dalawa ang nagpositibo sa bacteria) ice cramble, sliced fruits, mani at cornik at taho na ilang beses na ring na-expose na marumi at sobrang dami pa na pwedeng lantakan at bilhin sa napakamurang halaga. 

Lubhang nakakatakot at nakakabahala na nga ang pagbili at pagkain ng ating paboritong street foods. Hindi ito simpleng biro na dapat balewalain at tawanan lang. Walang mahigpit at intensitibong kampanya laban sa maruming pagkain kaya dapat tayo na mismo ang mag-ingat sa kung anong ipapasok natin sa ating bibig at sikmura dahil kung medyo mahina ang ating mga pangontra sa virus at bacteria malamang na tayo'y maospital o kaya'y mamatay. Walang naaresto, hinabla at ikinulong na tindera ng dugyot na mga pagkain kahit lantaran na itong naaktuhan kaya't tayo na lang ang dapat na mag-ingat. Saka natin pagsisihan ang ating pagtitipid o pagwawalang-bahala 'pag mayroon ng mangyaring masama sa ating kalusugan. Kunsabagay, ano pa ba ang malinis na pagkain? Paano natin malalaman kung ang baboy ay may swine flu? Kung ang baka ay may foot and mouth disease? Kung ang isda ay may formalin at red tide? Kung ang manok ay may birds' flu? Kung ang ating prutas at gulay ay may halong formaldehyde o pesticide? Pero kahit na...mabuti pa rin ang nag-iingat.

Paunawa: Ang artikulong ito ay ginawa upang hindi MANIRA kundi upang mamulat ang pangkaraniwang pinoy sa posibleng sakit na maidudulot ng mga pagkaing kalye na hindi dumaan sa malinis na proseso. Ganunpaman, bilang panghuli nais kong sabihin na ang kasalanan ni Pedro ay hindi kasalanan ni Juan ibig sabihin kung marumi ang paninda ng isang tindera ng street foods hindi ito ang kumakatawan sa kabuuan ng lahat ng nagtitinda nito. Marami pa rin ang matitino at malilinis na pagkaing kalye na nasa gilid-gilid lang. Mahirap nga lang hanapin.